Stefanidis: Professor of History of Science

Μιχαήλ Κ. Στεφανίδης

Εγεννήθη εν Μανδαμάδω της νήσου Λέσβου το 1868. Εσπούδασεν εις το Εθνικόν Πανεπιστήμιον Φιλοσοφίαν, Φιλολογίαν και Φυσικομαθηματικά (1888 - 1892). Το 1893 ανηγορεύθη διδάκτωρ των Φυσικών Επιστημών. Μετέβη πολλάκις εις Γερμανίαν, Παρισίους και Λονδίνον. Αστυχημικός κατ' αρχάς εν Μυτιλήνη (1894 - 1902) και καθηγητής των Φυσικών εις το γυμνάσιον Μυτιλήνης (1906 - 1912), διωρίσθη το 1913 εν Αθήναις συντάκτης του Κρατικού "Ιστορικού Λεξικού της Ελληνικής γλώσσης" (1913 - 1926). Το 1910 έγινεν υφηγητής της Ιστορίας της Χημείας εις το Εθνικόν Πανεπιστήμιον (ανανεωθείσης της υφηγεσίας του το 1919). Έκτακτος καθηγητής το 1924 της τότε κατά πρώτον ιδρυθείσης αυτοτελούς έδρας της Ιστορίας των Φυσικών Επιστημών, προήχθη το 1935 εις τακτικόν καθηγητήν της αυτής έδρας. Το 1938 καταληφθείς υπό του ορίου ηλικίας απεχώρησε της διδασκαλίας και έλαβε τον τίτλον του Ομοτίμου Καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατά το αυτό έτος (1938) εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Διετέλεσε μέλος της Deutsche Gesellschaft fuer die Geschichte der Med., Naturwissenschaft und Technik, της Rheinische Gesellschaft fuer Geschichte der Naturwissenschaft, Med. u. Technik, της Academie Internationale d' Histoire des Sciences, της History of Science Society, της Διεθνούς Επιτροπής μεταγραφής δια λατινικών γραμμάτων των ανατολικών κυρίων ονομάτων, της Διεθνούς Επιτροπής προς σύνταξιν χρονολογικών πινάκων (προς την συγγραφήν της Παγκοσμίου Ιστορίας των Επιστημών). Έλαβε το βραβείον της Association pour l' encouragement des etudes grecques.

Δια τα πολυτίμους υπηρεσίας του προς την επιστήμην και την Πατρίδα, ο Βασιλεύς Γεώργιος ο Β' του απένειμε τον χρυσούν Σταυρόν του Τάγματος Γεωργίου του Α' (1936), ο δε Βασιλεύς Παύλος τον χρυσούν Σταυρόν των Ταξιαρχών του Τάγματος Γεωργίου του Α' (1950).

Εργασίαι:

Α') Συγγράμματα αυτοτελή και διατριβαί (βιβλία)

Το ύδωρ ως γεωλογικός παράγων υπό χυμικήν έποψιν (διατρ. Διδακτορ. 1893)

Η Ορυκτολογία του Θεοφράστου (1896)

Μαθήματα Γεν. Πειραματικής Χυμείας (δια τα γυμνάσια - 1905)

Η της Αλχυμείας Γένεσις (μετάφρ. του συγγράμματος του M. Berthelot "Les origines de l' Alchimie") Εκδ. Βιβλ. Μαρασλή αρ. 365-366 (1907) μετά προλόγου και κριτικών σημειώσεων και παραπομπών εις την έπειτα γενομένην έκδ. των Ελλ. χυμευτών)

Ψαμμουργική και Χυμεία (Διατρ. επί υφηγεσία - 1909)

Συμβολαί εις την ιστορίαν των Φυσικών Επιστημών και ιδίως της Χυμείας (1914)

Περί της Αρχής και της χρησιμότητος της ιστορίας των Φυσικών Επιστημών (εναρκτήρ. υφηγ. - 1920)

Inertie polymorphe (ιδία φιλοσοφική θεωρία περί καθολικής αδρανείας κ.τ.λ. - 1921, β' έκδ. 1929)

Αι Φυσικαί Επιστήμαι εν Ελλάδι προ της Επαναστάσεως, η εκπαιδευτική επανάστασις, 1926

Λογοτεχνήματα (διηγήμ. ποιήμ. εις τεύχη δύο 1932, 1941)

Εισαγωγή εις την Ιστορίαν των Φυσικών Επιστημών (ίδιον ιστορικόν σύστημα, 1937)

Histoire naturelle des mots ou naissance de la langue et prehistoire de l' empirisme par les mots (ιδία φυσική θεωρία της γλώσσης, 1940)

Ορολογικά Δημώδη (Α 1941, Β 1944)

Πίναξ των εμών ερμηνειών και διορθώσεων εις αρχαίους συγγραφείς (περί του 78 συγγραφείς, 1943)

Ιστορία της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (τεύχος Α' 1948, τεύχος Β' 1952) [Περιεχόμενα]

Β') Ανακοινώσεις εις την Ακαδημίαν Αθηνών

Τα απώτερα αίτια της μεταπολεμικής πνευματικής κινήσεως (1939)
Εισαγωγή εις την Ιστορίαν των Φυσικών Επιστημών (1939)
Ερμηνεία φυσιογνωστικών όρων (Εμπεδοκλέους και Ησυχίου - 1941)
Ερμηνεία φυσιογνωστικών όρων (Ησυχίου και Θεοφράστου - 1941)
Ο Αριστοτελικός ορισμός της τραγωδίας και η Αριστοτελική φυσική φιλοσοφία (1941)
Τα περί "λέξεως" κεφάλαια εν τη Ποιητική του Αριστοτέλους (1942)
Αρχαίας βιοχυμικής παρατηρήσεως έρευνα και θεωρία (1943)
Ο Αριστοτέλης ως ποιητής (1943)
Νεοελληνική ορολογία (1944)
Κριτικαί παρατηρήσεις εις τον Ησύχιον (1945)
Περί του "Ονομαστικού" του Πολυδεύκους και ερμηνεία χωρίων (1946)
Κριτικαί παρατηρήσεις εις τον Πλούταρχον (1949)
Ερμηνεία του όρου κοίλος και σχετικού χωρίου του Σχολιαστού του Λυκόφρονος και άλλων σχετικών χωρίων (1949)
Γλωσσικά φαινόμενα (1952)
Σκέψεις επί του Ατομικισμού (1955)

Γ') Ανακοινώσεις εις την Ακαδημίαν των Επιστημών των Παρισίων

Sur un procede colorimetrique, utilise par les Grecs pour caracteriser les eaux douces (C. R. 1916)
Le feu gregeois ou le feu liquide des Byzantins (C. R. 1918)

Δ') ’Αρθρα (Επιστημονικά, Ιστορικά, Αρχαιολογικά, Φιλολογικά, Γλωσσικά, Γλωσσολογικά, Γραμματικά, κλπ.), Βιογραφίαι (παλαιών καθηγητών της Φυσικομαθηματικής Σχολής των Πανεπιστημίου Αθηνών), Βιβλιοκρισίαι (έργων διαφόρων νέων Ελλήνων συγγραφέων) (160 περίπου εργασίαι δημοσιευθείσαι εις 45 Περιοδικά ελληνικά και ξενόγλωσσα και εις Εφημερίδας. Ίδε λεπτομερείας εις το σύγγραμμά του "Ιστορία της Φυσικομαθηματικής Σχολής" τεύχος Β' σελ. 62 - 66).

Ως άνθρωπος ήτο νηφάλιος, θυμόσοφος, σεμνός, συνετός, ευπρεπής, αρίστου ήθους, εξαιρετικής τιμιότητος και ειλικρινείας, λιτός, ανεπιτήδευτος τους τρόπους, προσηνής, μεταδοτικός των φώτων του, δραστήριος, εργατικός, χαλκέντερος εργάτης του πνεύματος και του καλάμου, ακαταπόνητος ερευνητής της φιλοσοφικής και επιστημονικής αληθείας, κριτικός αμερόληπτος και ακριβοδίκαιος, επικριτής αμείλικτος πάσης μωροσοφίας, απηνής διώκτης του αρριβισμού, τηρητής δε πιστός των ελληνικών ηθών και παραδόσεων.

Τοιούτος υπήρξεν ο έγκριτος φυσιοδίφης και ιστορικός των Φυσικών Επιστημών, ο μελετητής και ερμηνευτής των Αλχημικών και Αστρολογικών κειμένων, ο μύστης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, ο ερμηνευτής των δοξασιών του Αριστοτέλους, ο διακεκριμένος φιλόλογος και γραμματικός, ο διορθωτής διαφόρων αρχαίων ελληνικών κειμένων, ο Λέσβιος φιλόσοφος και αείμνηστος Μιχαήλ. Κ. Στεφανίδης.

Απεβίωσε τη 25η Νοεμβρίου 1957 εις ηλικίαν 89 ετών. Ο θάνατός του αφήκεν εν τη Ακαδημία Αθηνών κενόν δυσαναπλήρωτον.

Δ. Κισσόπουλος

[Χημικά Χρονικά 22Β 144-145 (Δεκέμβριος 1957)]

’Αρθρο του Θ. Κρητικού περί Στεφανίδη και της θεσπίσεως της έδρας του: Θ. Κρητικός, "Πανεπιστήμιο και νέα γνωστικά αντικείμενα. Η θέσπιση της ιστορίας των επιστημών στην αθηναϊκή φυσικομαθηματική σχολή." Μνήμων 19, 41-71 (1997) [DOI: 10.12681/mnimon.288]