Νοέμβριος 1999

Στον Πίνακα 3 έχουν καταγραφεί τα δημογραφικά στοιχεία όλων των μελών ΔΕΠ με βάση βιογραφικά σημειώματα που υπέβαλαν κατόπιν αιτήσεως της εσωτερικής επιτροπής αξιολόγησης. Τα κενά του πίνακα υποδηλώνουν την έλλειψη των σχετικών στοιχείων από αμέλεια των συγκεκριμένων ατόμων να τα συμπεριλάβουν στα βιογραφικά τους σημειώματα. Από σύντομη επισκόπηση του πίνακα προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα. Η συντριπτική πλειοψηφία είναι κάτοχοι πτυχίου Χημείας του ίδιου του Τμήματος, γεγονός που δεν είναι παράδοξο με δεδομένο ότι στη χώρα λειτουργούσαν μέχρι πρόσφατα τμήματα χημείας μόνο στα πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Πολλά μέλη του προσωπικού απέκτησαν διδακτορικό δίπλωμα στο ίδιο τμήμα. Τα ίδια πρόσωπα είχαν διορισθεί αμέσως μετά την απόκτηση του πτυχίου τους ως προσωπικό σε θέση βοηθού, αρκετά χρόνια πριν αποκτήσουν διδακτορικό δίπλωμα.

Η διοίκηση του Τμήματος, σύμφωνα με τον κανονισμό σπουδών του Τμήματος, επιτελείται ως εξής:

« Τα όργανα διοίκησης του Τμήματος Χημείας, όπως και όλων των Τμημάτων των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ) της χώρας είναι: Η Γενική Συνέλευση (ΓΣ), το Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ) και ο Πρόεδρος με τον Αναπληρωτή του. Ο Αναπληρωτής Πρόεδρος αναπληρώνει τον Πρόεδρο, όταν αυτός ελλείπει, απουσιάζει ή κωλύεται.

Η Γενική Συνέλευση (ΓΣ) αποτελείται από 30 μέλη του Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ), όλων (αναλογικά) των βαθμίδων (δηλ. Καθηγητές, Αναπληρωτές Καθηγητές, Επίκουροι Καθηγητές και Λέκτορες), 15 φοιτητές και αριθμό εκπροσώπων των Μεταπτυχιακών Φοιτητών (από τους ενταχθέντες στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών) ίσο με το 15% του αριθμού των μελών ΔΕΠ.

Η ΓΣ του Τμήματος έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

α) Γενική εποπτεία της λειτουργίας του Τμήματος, της τήρησης των νόμων και του εσωτερικού κανονισμού.

β) Καθορισμό της γενικής εκπαιδευτικής και ερευνητικής πολιτικής του Τμήματος, προγραμματισμό και στρατηγική της πορείας και της ανάπτυξής του, καθώς και τακτικό απολογισμό των σχετικών δραστηριοτήτων του στο πλαίσιο των γενικότερων αποφάσεων της Συγκλήτου.

γ) Διατύπωση γνώμης για συγκρότηση σχολής, μετονομασία, συγχώνευση, κατάτμηση ή κατάργηση του Τμήματος καθώς και για σύσταση, κατάργηση, κατάτμηση, μετονομασία ή συγχώνευση τομέων, εργαστηρίων ή κλινικών.

δ) Κατανομή, ύστερα από γνώμη των ΓΣ τομέων, των εργαστηρίων, κλινικών, εξοπλισμού και προσωπικού στους τομείς.

ε) Κατανομή πιστώσεων στις εκπαιδευτικές, ερευνητικές και λοιπές δραστηριότητες του Τμήματος.

στ) Προγραμματισμό και προκήρυξη θέσεων μελών ΔΕΠ, καθώς και συγκρότηση των οικείων εκλεκτορικών σωμάτων.

ζ) Πρόσκληση επισκεπτών καθηγητών και προκήρυξη θέσεων εντεταλμένων επικούρων καθηγητών και ειδικών επιστημόνων.

η) Κατάρτιση και αναθεώρηση του προγράμματος σπουδών και διατύπωση γνώμης για κατευθύνσεις ή ειδικεύσεις του πτυχίου του Τμήματος.

θ) Συγκρότηση επιτροπής μεταπτυχιακών σπουδών.

ι) Ασκηση αρμοδιοτήτων του Διοικητικού Συμβουλίου του Τμήματος, όπου τούτο δεν λειτουργεί.

ια) Σύνταξη εσωτερικού κανονισμού του Τμήματος, που δε μπορεί να βρίσκεται σε αντίθεση με τον κανονισμό λειτουργίας των ΑΕΙ.

ιβ) Συγκέντρωση και διαβίβαση στη Σύγκλητο των ετήσιων δραστηριοτήτων του Τμήματος.

ιγ) Απονομή του τίτλου του επίτιμου διδάκτορα.

ιδ) Διορισμό διευθυντή τομέα, όταν δεν υπάρχουν υποψηφιότητες, και

ιε) Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων της στο διοικητικό συμβούλιο ή σε άλλα όργανα του Τμήματος και στην επιτροπή σπουδών.

Το Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ) αποτελείται από τον Πρόεδρο και τον Αναπληρωτή Πρόεδρο του Τμήματος, τους Διευθυντές των Τομέων, δύο προπτυχιακούς και έναν εκπρόσωπο των μεταπτυχιακών φοιτητών και Ειδικών Μεταπτυχιακών Υποτρόφων (ΕΜΥ). Οταν συζητούνται θέματα υπηρεσιακής κατάστασης του κλάδου τους συμμετέχει, ανάλογα με το συζητούμενο θέμα, ένας εκπρόσωπος του Ειδικού Επιστημονικού Προσωπικού (ΕΕΠ) ή του Ειδικού Διοικητικού - Τεχνικού Προσωπικού (ΕΔΤΠ) ή των βοηθών - επιμελητών - επιστημονικών συνεργατών.

Για κάθε άλλο θέμα πλην των αναφερομένων στην προηγούμενη παράγραφο, για το οποίο η κείμενη νομοθεσία προβλέπει τη λήψη απόφασης ή την παροχή γνώμης ή την υποβολή πρότασης ή εισήγησης σε επίπεδο Τμήματος, η σχετική αρμοδιότητα ανήκει στο ΔΣ Τμήματος, το οποίο έχει και την ευθύνη της εκτέλεσης και την εποπτεία εφαρμογής των αποφάσεων της Γενικής Συνέλευσης, καθώς και την ευθύνη της τρέχουσας και διαρκούς εποπτείας για την εύρυθμη λειτουργία του Τμήματος και την τήρηση των νόμων και του εσωτερικού κανονισμού του ΑΕΙ.

Ο Πρόεδρος του Τμήματος και ο Αναπληρωτής του, εκλέγονται από ειδικό σώμα εκλεκτόρων, που απαρτίζεται από το σύνολο των μελών ΔΕΠ του Τμήματος, εκπροσώπους των φοιτητών ίσους προς το 80% του αριθμού των μελών ΔΕΠ και εκπροσώπους ίσους προς το 5% του αριθμού των μελών ΔΕΠ από κάθε κατηγορία: ι) μεταπτυχιακών φοιτητών και ΕΜΥ, ιι) επιμελητών - βοηθών - επιστημονικών συνεργατών, ιιι) ΕΕΠ, εφόσον κατέχουν οργανικές θέσεις στο Τμήμα και ιν) ΕΔΤΠ. Επισημαίνεται ότι σε καμιά περίπτωση ο αριθμός των εκπροσώπων κάθε κατηγορίας δεν μπορεί να υπερβεί το ήμισυ του συνολικού αριθμού των μελών της. Μετά το πέρας της εκλογικής διαδικασίας εκδίδεται σχετική διαπιστωτική απόφαση του υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Σε περίπτωση αδυναμίας εκλογής προέδρου για οποιονδήποτε λόγο, διορίζεται προσωρινός πρόεδρος μέχρι ένα (1) ακαδημαϊκό έτος με απόφαση της Συγκλήτου, οπότε και επαναλαμβάνεται η εκλογή.»

Μέτρα για την επιβολή των αποφάσεων των διαφόρων οργάνων της διοίκησης του Τμήματος δεν προβλέπονται. Επίσης δεν προβλέπονται μέτρα για την τήρηση και τον σχετικό έλεγχο των καθηκόντων των μελών του Τμήματος. Το θέμα διερευνάται από την Επιτροπή Εσωτερικού Κανονισμού του Τμήματος.

Μια από τις θεμελιώδεις υποχρεώσεις των μελών ΔΕΠ του Τμήματος Χημείας είναι η διδασκαλία όχι μόνο στους φοιτητές του Τμήματος αλλά και σε μεγάλο αριθμό φοιτητών άλλων τμημάτων. Ο Πίνακας 4 παρουσιάζει αναλυτικά όλα τα διδασκόμενα μαθήματα προπτυχιακού επιπέδου για τους φοιτητές του Τμήματος Χημείας, τις ώρες διδασκαλίας ανά εβδομάδα, τον αριθμό μελών ΔΕΠ που απασχολούνται στις παραδόσεις και τις συναφείς εργαστηριακές ασκήσεις. Προηγούνται τα υποχρεωτικά μαθήματα και ακολουθούν τα επιλεγόμενα, με σειρά κατατάξεως το εξάμηνο διδασκαλίας, το οποίο υποδηλώνεται απο το πρώτο ψηφίο του κωδικού αριθμού του μαθήματος.

Ο Πίνακας 5 περιέχει τα αντίστοιχα στοιχεία για μαθήματα που προσφέρονται σε φοιτητές άλλων τμημάτων σύμφωνα με τα προγράμματα σπουδών εκείνων των τμημάτων. Αναγράφεται αν τα μαθήματα είναι υποχρεωτικά ή επιλεγόμενα, καθώς και ο αριθμός των ωρών παραδόσεων και εργαστηριακής ασκήσεως και το πλήθος των απασχολούμενων μελών του ΔΕΠ. Το πλήθος των διδασκόμενων φοιτητών των άλλων τμημάτων είναι παρόμοιος με αυτόν του Τμήματος Χημείας.

Όπως φαίνεται στον Πίνακα 4, το πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών προβλέπει την παρακολούθηση 27 υποχρεωτικών μαθημάτων, εκ των οποίων 15 συμπληρώνονται με εργαστηριακές ασκήσεις, και 11 από 24 μαθημάτων επιλογής, εκ των οποίων 11 έχουν εργαστηριακές ασκήσεις. Κάθε μάθημα διδάσκεται επί 12-13 εβδομάδες ανά εξάμηνο επί 3,5 ώρες κατά μέσο όρο, ενώ οι εργαστηριακές ασκήσεις διαρκούν 4 ώρες κατά μέσο όρο. Η παρουσία στις παραδόσεις των μαθημάτων είναι προαιρετική, ενώ στα εργαστήρια υποχρεωτική. Ο έλεγχος προόδου των φοιτητών γίνεται στο τέλος κάθε εξαμήνου με εξετάσεις επί της ύλης. Συμπληρωματικές εξετάσεις πραγματοποιούνται και στην αρχή κάθε ακαδημαϊκού έτους, ενώ στους φοιτητές οι οποίοι έχουν συμπληρώσει 4 έτη από την ημερομηνία εγγραφής τους παρέχονται δυο επιπλέον (μη νομοθετημένες) εξεταστικές περίοδοι. Στις εργαστηριακές ασκήσεις (καθώς και σε ελάχιστα μαθήματα) γίνεται ανά εβδομάδα παρακολούθηση της απόδοσης των φοιτητών με παράδοση γραπτών στους διδάσκοντες.

Η ονομαστική διάρκεια των σπουδών στο Τμήμα Χημείας είναι 4 έτη. Το σοβαρότερο πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει το Τμήμα Χημείας του ΕΚΠΑ στον τομέα της εκπαίδευσης είναι η πολυετής παράταση των σπουδών της συντριπτικής πλειοψηφίας των φοιτητών πέρα από την προβλεπόμενη τετραετία. Έλάχιστος αριθμός φοιτητών (κάτω από 5% ανά έτος) αποφοιτά σε αυτό τον χρόνο. Έξι έτη μετά την εγγραφή τους στο πανεπιστήμιο, μόλις το 50 % των φοιτητών έχει αποφοιτήσει. Η κυριότερη αιτία είναι η αδυναμία των φοιτητών να ανταπεξέλθουν στην εξέταση όλων των μαθημάτων κατά το τέλος του αντίστοιχου εξαμήνου διδασκαλία αυτών των μαθημάτων. Το φαινόμενο με τη σειρά του οφείλεται στην μη συστηματική μελέτη των μαθημάτων κατά την διάρκεια του εξαμήνου ελλείψει τακτικού ελέγχου, παροχής κινήτρων για συνεχή και εν φάσει μελέτη και εξάσκηση στην διδασκόμενη ύλη. Η απουσία εξασκήσεως κατά την διάρκεια του εξαμήνου καθιστά τους φοιτητές απροετοίμαστους για τον πρόσθετο λόγο ότι δεν έχουν κανένα προϊδεασμό με ποιο τρόπο θα εξετασθούν στο τέλος του εξαμήνου. Ενώ οι πρωτοετείς φοιτητές έχουν συνήθως πολύ καλό υπόβαθρο στα μαθήματα τα οποία έχουν διδαχθεί στο Λύκειο, έχουν και μια εντελώς ελλειπή και λανθασμένη εντύπωση για τις απαιτήσεις σπουδών σε Α.Ε.Ι.

Η λύση σε αυτό το πρόβλημα μπορεί να προέλθει μόνο από το διδακτικό προσωπικό, ιδίως των υπευθύνων διδασκαλίας των μαθημάτων των πρώτων εξαμήνων, το οποίο θα δώσει τις σωστές κατευθύνσεις και υποδείξεις, θα προσφέρει εγκαίρως ευκαιρίες για συστηματική μελέτη, εξάσκηση και εξέταση, και θα εμπνεύσει το σωστό πνεύμα εργασίας στους νέους φοιτητές. Επίσης σημαντικό ρόλο μπορεί και πρέπει να διαδραματίσουν οι ακαδημαϊκοί σύμβουλοι, ο θεσμός των οποίων καθιερώθηκε μόλις πριν από 3 έτη. Κατά τα φαινόμενα, μικρή είναι η αξιοποίηση της υπηρεσίας την οποία μπορούν να προσφέρουν αυτοί στους φοιτητές και η ευθύνη βαραίνει και τις δυο πλευρές. Ακόμη, μπορεί να έχει βαρύνουσα σημασία στην πορεία των πρωτοετών φοιτητών η σωστή υποδοχή από το Τμήμα κατά τις πρώτες ημέρες των σπουδών τους. Όσο νωρίτερα πραγματοποιείται η καθιερωμένη εορτή υποδοχής, όπου θα γίνεται ενημέρωση και θα δίνονται σαφείς υποδείξεις, τόσο πιο έγκαιρα μπορούν να μπουν οι σωστές βάσεις για μια αποδοτική τετραετία.

Πέρα από την έγκαιρη αλλαγή νοοτροπίας, είναι απαραίτητο να δοθούν και οι σχετικές ευκαιρίες και δυνατότητες στους φοιτητές να παρακολουθήσουν συστηματικά και μελετήσουν αποτελεσματικά κάθε μάθημα. Η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι πολύ αποτελεσματική για την πλειψηφία των μαθητών με την συνεχή και συστηματική εξάσκηση και εξέταση. Κατ'ανάλογο τρόπο μπορούν να ασκούνται και να εξετάζονται οι φοιτητές. Ως συμπλήρωμα κάθε παραδόσεως, οι διδάσκοντες μπορούν να αναθέτουν στους φοιτητές να επιλύσουν μια σειρά ασκήσεων με την υποχρέωση αυτοί να τις παραδόσουν την επόμενη φορά ώστε να εξασκηθούν, να λάβουν ενδεχομένως ένα βοηθητικό βαθμό και να μάθουν από τα λάθη τους. Η ανάθεση επιλεγμένων ασκήσεων μπορεί να γίνεται από ένα συνεχώς εμπλουτιζόμενο απόθεμα ασκήσεων οι οποίες μπορεί να διανέμονται σε έντυπη ή, ακόμη καλύτερα, σε ηλεκτρονική μορφή μέσω ιστοσελίδων του κάθε μαθήματος. Σημαντικό μέρος αυτής της διαδικασίας είναι και η παρουσίαση υποδειγματικής λύσης επιλεγμένων ασκήσεων, είτε προφορικώς στην αίθουσα διδασκαλίας, είτε πάλι ηλεκτρονικώς. Η βαθμολόγηση ασκήσεων για το σπίτι από τους διδάσκοντες αποτελεί ευχής έργο το οποίο προσκρούει στον μεγάλο αριθμό των φοιτητών και μπορεί να λυθεί με ευρύτερη συμμετοχή μεταπτυχιακών φοιτητών στην προπτυχιακή διδασκαλία.

’λλος σημαντικός λόγος της καθυστέρησης αποφοίτησης είναι η μεγάλη διάρκεια του εβδομαδιαίου προγράμματος. Δηλαδή οι φοιτητές δεν έχουν χρόνο να αφομοιώνουν την διδασκόμενη ύλη με τον ρυθμό παραδόσεώς της και δεν προσπαθούν να συμπληρώνουν τις ελλείψεις εγκαίρως με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν τις εξεταστικές περιόδους χωρίς να έχουν ασχοληθεί συστηματικά με τα μαθήματα καθόλη την διάρκεια των εξαμήνων.

Ως μέτρο διευκολύνσεως των φοιτητών και βελτιώσεως των επιδόσεών τους και του ρυθμού προόδου και αποφοιτήσεώς τους προτείνεται η σταδιακή μείωση ορισμένων μαθημάτων, θέμα το οποίο πρόκειται να εξετασθεί από την Επιτροπή Προγράμματος Σπουδών του Τμήματος. Επιπλέον, ο συντονισμός των διδασκόντων σε μαθήματα με σοβαρές επικαλύψεις θα μπορούσαν να αυξήσουν τον διαθέσιμο χρόνο για διδασκαλία άλλων θεμάτων.

Η απουσία προαπαιτούμενων μαθημάτων για την παρακολούθηση προχωρημένων μαθημάτων αποτελεί ένα ακόμη ανασταλτικό παράγοντα στην ομαλή παρακολούθηση και αφομοίωση της διδασκόμενης ύλης.

Η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης και η αποδοχή των διδασκόντων και των μεθόδων διδασκαλίας κρίνονται διεθνώς σε διαρκή βάση από τους ίδιους τους αποδέκτες της διδασκαλίας. Αυτή η μέθοδος ελάχιστα έχει εφαρμοστεί στο Τμήμα Χημείας του ΕΚΠΑ. Η ανταπόκριση των φοιτητών που είχαν συμμετάσχει στην συμπλήρωση των ερωτηματολογίων τα οποία συντάχθηκαν και μοιράστηκαν με αφορμή την τρέχουσα αξιολόγηση του τμήματος δείχνουν ότι οι φοιτητές είναι πρόθυμοι να διατυπώσουν τις απόψεις τους και να κρίνουν ανωνύμως αρκετά αντικειμενικά πρόσωπα και καταστάσεις.

Μεταξύ των ωφέλιμων συνεπειών της συλλογής πληροφοριών μεσω ερωτηματολογίων θα είναι και η δυνατότητα εντοπισμού των αποτελεσματικότερων δασκάλων και η ανάθεση σε αυτούς των κρισιμότερων μαθημάτων με προφανή ωφέλεια για την παρεχόμενη εκπαίδευση.

Από επισκόπηση του Πίνακα 4 είναι εμφανές ότι σε πολύ μεγάλο αριθμό μαθημάτων διαρκείας ουσιαστικώς 13 εβδομάδων συμμετέχουν στην διδασκαλία, εναλλάξ ή εν σειρά, 2 ή 3 ή ακόμη και 4 διδάσκοντες. Είναι βέβαιο ότι ο περιορισμός του αριθμού των διδασκόντων σε ένα μόνο ανά μάθημα θα έχει το πλεονέκτημα της συνέχειας και συνεκτικότητας όλων των διαλέξεων με συνέπεια την ευκολότερη παρακολούθηση και την εκτενέστερη μάθηση στο αντικείμενο του μαθήματος.

Το ημερήσιο πρόγραμμα των φοιτητών και η απόδοσή τους μπορούν να βελτιωθούν με δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών παραμονής και μελέτης στους χώρους του Τμήματος. Η αναβάθμιση του περιορισμένου αναγνωστηρίου σε εξοπλισμένη βιβλιοθήκη, η επέκταση των αιθουσών με ηλεκτρονικούς υπολογιστές για συνεχή χρήση από φοιτητές, η βελτίωση των χώρων αναμονής οι οποίοι λειτουργούν ως χώροι ενδιαίτησης και καπνιστήρια, η τόνωση του νέου θεσμού του ακαδημαϊκού συμβούλου με σκοπό την καλύτερη επαφή των φοιτητών με τους χημικούς και τη Χημεία είναι μέτρα που θα βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και σπουδών έξω από τα αμφιθέατρα και πλησιάσουν τους φοιτητές στο αντικείμενο των σπουδών τους. Η αναμενόμενη αποχώρηση της κατασκευάστριας εταιρείας του κτηριακού συγκροτήματος της Σχολής Θετικών Επιστημών «Δυναμική» από χώρους του συγκροτήματος παρέχει μια κατάλληλη ευκαιρία για την δημιουργία κοινόχρηστων χώρων στο κτήριο Χημείας.

Μέτρα που μπορεί να λάβει το πανεπιστήμιο είναι η βελτίωση της υποδομής σε θέματα συγκοινωνιών (λεωφορεία υπερπλήρη με πλημμελή τήρηση δρομολογίων), στέγης (ελάχιστη η χωρητικότητα της φοιτητικής εστίας και παντελής έλλειψη συντονισμού για την εύρεση κατοικίας), συντονισμού και συνεργασίας των Τμημάτων και των Σχολών (φοιτητές και καθηγητές αγνοούν την ύπαρξη γειτονικών και συγγενών τμημάτων και απουσιάζει η αίσθηση της ενότητας από το πανεπιστήμιο στο σύνολό του).

Ως εκ της νομοθεσίας των Α.Ε.Ι., είναι στρατηγητική επιλογή του κράτους ο καθορισμός του αριθμού των εκπαιδευόμενων χημικών και συναφών ειδικοτήτων. Η διαρκώς αυξανόμενη στροφή των αποφοίτων Χημείας σε άλλους παρεμφερείς ή μη κλάδους για εύρεση εργασίας και η υποαπασχόληση νέων αποφοίτων σε φροντιστήρια και προώθηση προϊόντων είναι ενδείξεις κορεσμού της αγοράς εργασίας με επιστήμονες αυτού του κλάδου. Η μείωση του αριθμού των εισαγόμενων στο χημικό τμήμα θα έχει πολλαπλά πλεονεκτήματα δίνοντας την ευκαιρία στους περισσότερο ενδιαφερόμενους υποψηφίους να ακολουθήσουν τις σπουδές της επιλογής τους με ομαλότερες συνθήκες διδασκαλίας λόγω του μικρότερου πλήθους των φοιτητών και ευκολότερη εξασφάλιση εργασίας.

Η εκτέλεση πτυχιακής εργασίας είναι πολύ αποτελεσματική διαδικασία για να γνωρίσουν οι φοιτητές τις ερευνητικές μεθόδους εργασίας των διδασκόντων τους, αλλά και να αντιμετωπίσουν πληθώρα τεχνικών δυσκολιών οι λύσεις των οποίων είναι χρήσιμα εφόδια μετά τις προπτυχιακές τους σπουδές. Ενδείκνυται η επανεξετάση της μετατροπής της πτυχιακής εργασίας από υποχρεωτική για όλους τους προπτυχιακούς φοιτητές σε προαιρετική. Με τον τρόπο αυτό θα δοθεί η δυνατότητα στους φοιτητές και το ΔΕΠ να αποδώσουν καλύτερα, δίνοντας στους φοιτητές μια πρόγευση μεταπτυχιακής και ερευνητικής εργασίας και απορροφώντας χρόνο και μέσα του προσωπικού για την επιμόρφωση φοιτητών που έχουν την απαραίτητη έφεση.

Τα παρεχόμενα μεταπτυχιακά μαθήματα παρουσιάζονται στον Πίνακα 6. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρέχονται 43 μαθήματα, αριθμός ο οποίος είναι πολύ μεγάλος και εισηγείται η δραστική μείωσή του. Είναι ενδεικτικό ότι σε πολλά από αυτά οι φοιτητές που παρακολουθούν τις παραδόσεις δεν ξεπερνούν σε πλήθος τον αριθμό των διδασκόντων.

Τα μαθήματα ειδικεύσεως προσφέρουν αρκετές νέες γνώσεις, αλλά το συνήθως ολιγάριθμο ακροατήριο δεν δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για εμπνευσμένη διδασκαλία. Η συνδιδασκαλία των φοιτητών παρεμφερών προγραμμάτων συγγενών σχολών ή τμημάτων μπορεί να αυξήσει το ακροατήριο και να οδηγήσει σε βελτίωση της διδασκαλίας λόγω του πρόσθετου κινήτρου για τους διδάσκοντες.

Τα ερευνητικά θέματα των διπλωμάτων ειδίκευσης αντικατοπτρίζουν τις ερευνητικές κατευθύνσεις και ενδιαφέροντα των επιβλεπόντων μελών ΔΕΠ. Η ποιότητα και η ποσότητα της απαιτούμενης εργασίας, παρά τα κοινά κριτήρια που έχουν θεσπιστεί και τις πολυμελείς εξεταστικές επιτροπές, ποικίλουν σε μεγάλο βαθμό. Τα κριτήρια επιλογής των υποψηφίων μεταπτυχιακών φοιτητών, τα κριτήρια ελέγχου της προόδου τους και τα κριτήρια για τον χαρακτηρισμό των σπουδών τους ως επιτυχημένων ποικίλουν και τείνουν να είναι επιεική. Ιδίως κατά την επιλογή, ως ένα βαθμό αυτό οφείλεται στον μικρό αριθμό υποψηφίων και στον μεγάλο αριθμό διαθέσιμων θέσεων και καθορίζεται από προκαταρκτικές επαφές μεταξύ υποψηφίων φοιτητών και υποψηφίων επιβλεπόντων οι οποίες οδηγούν σε παράκαμψη των στοιχειωδών διαδικασιών. Η έλλειψη ανταγωνισμού μεταξύ των υποψηφίων μεταξύ άλλων οφείλεται και στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν πλέον υποτροφίες (Ε.Μ.Υ.). Οι περισσότεροι μεταπτυχιακοί φοιτητές είναι υποχρεωμένοι να συντηρούνται με δικά τους μέσα παρά το ότι οι υποχρεώσεις τους για παρουσία στο πανεπιστήμιο είναι περισσότερες από πλήρες ωράριο εργασίας. Παρόλα αυτά η γραπτή και προφορική εξέταση των υποψηφίων μεταπτυχιακών φοιτητών θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική όπως και η διατήρηση των αποτελεσμάτων στον φάκελλο του φοιτητή μαζί με τα αποδεικτικά προόδου του.

Η επιλογή υποψηφίων για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής δεν διαφέρει σημαντικά από την επιλογή για δίπλωμα ειδίκευσης. Ως επί το πλείστον οι υποψήφιοι είναι διπλωματούχοι ειδίκευσης του τμήματός μας οι οποίοι συνεχίζουν την ερευνητική εργασία με τον ίδιο επιβλέποντα με μια απλή δήλωσή τους προς την Γραμματεία του Τμήματος, συνήθως στο ίδιο γνωστικό πεδίο. Από άποψη σπουδών, η μόνη προϋπόθεση είναι να επιδείξουν γραπτώς τις ικανότητές τους και τις γνώσεις τους σε γενικά θέματα Χημείας παρμένα από την ιστορία της επιστήμης, από την βιβλιογραφία και από την καθημερινή ζωή. Μερικές φορές αυτές οι εξετάσεις δείχνουν πως οι φοιτητές του Τμήματος έχουν αποκτήσει εξειδικευμένες γνώσεις στον κλάδο τους, αλλά στερούνται την εξοικείωση με αυτές για να τις εφαρμόζουν στα σύνθετα πραγματικά προβλήματα. Το μειονέκτημα αυτό μπορεί να ανατραπεί μόνο με πλέον εμπεριστατωμένη διδασκαλία σε όλα τα μαθήματα και την διαρκή χρήση εναυσμάτων για πνευματικές ανησυχίες (επίλυση προβλημάτων στο σπίτι, διατύπωση ερωτήσεων στις παραδόσεις, εις βάθος μελέτη της βιβλιογραφίας από τους διδάσκοντες και καθοδήγηση των μεταπτυχιακών από τους επιβλέποντες με εξέταση όλων των θεμάτων που άπτονται της ερευνητικής τους εργασίας).

Η επιτυχής ολοκλήρωση των μεταπτυχιακών σπουδών κρίνεται από την προφορική παρουσίαση της ερευνητικής εργασίας του φοιτητή ενώπιον της εξεταστικής επιτροπής και ακροατηρίου. Σε αυτή τη φάση είναι πολύ δύσκολο να κριθεί αντικειμενικά η ποιότητα της εργασίας. Όσο συγγενές και αν είναι το ερευνητικό αντικείμενο των παρισταμένων, δεν είναι αρκετά εξοικειωμένοι με το θέμα που παρουσιάζεται για να αποφανθούν. Το ασφαλέστερο κριτήριο ποιότητας αποτελεί η αποδοχή των ερευνητικών αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων από την διεθνή επιστημονική κοινότητα με δημοσίευση αυτών σε επιστημονικά περιοδικά. Η απαίτηση τήρησης αυτού του κριτηρίου θα αποτελέσει εγγύηση ποιότητας της ερευνητικής απόδοσης του τμήματος και θα οδηγήσει εκ των πραγμάτων σε βελτίωση της ποιότητας αυτής. Συγκεκριμένα προτείνεται να απαιτείται η δημοσίευση μιας τουλαχιστον ερευνητικής εργασίας σε επιστημονικώς αποδεκτό περιοδικό πριν την απονομή διδακτορικού διπλώματος.