Μία εκδήλωση μνήμης και τιμής στον Καθηγητή Θεόδωρο Γιαννακόπουλο ίσως πέρασε απαρατήρητη από την μεγάλη κοινότητα των Ελλήνων Χημικών.
Ήταν την 1η Ιουλίου του 1998, στο τέλος της ακαδημαϊκής χρονιάς, που στο Εργαστήριο Φυσικοχημείας του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Πανεπιστημιούπολη, πραγματοποιήθηκε εκδήλωση, για να τιμηθεί ο Καθηγητής Θ. Γιαννακόπουλος, καθηγητής, επί μισό περίπου αιώνα, πολλών Ελλήνων Χημικών.
Πέρασε χρόνος πολύς από το θάνατο του Καθηγητή, στις 29 Σεπτεμβρίου 1992, που μας είχε τόσο ξαφνιάσει μια και μόλις στην αρχή εκείνου του καλοκαιριού, αμέσως μετά τη μεταφορά του Εργαστηρίου Φυσικοχημείας στα νέα κτίρια, μας υποσχόταν ότι από τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά θα ερχόταν συχνά. Πέρασε χρόνος πολύς για να γίνουν τα απαραίτητα έργα και να πραγματοποιηθεί η εκδήλωση αυτή, που σχεδιάστηκε με αγάπη και όπως ταίριαζε στη μετριοφροσύνη του Καθηγητή. Στη δίνη της καθημερινότητας, η αναφορά στο γεγονός αφέθηκε αλλά δεν ξεχάστηκε και την παράλειψη αυτή έρχεται να καλύψει το σύντομο αυτό χρονικό, φωτίζοντας ταυτόχρονα μέσα από τις ομιλίες την προσωπικότητα του Δασκάλου, από διαφορετικές οπτικές γωνίες, όσες και οι ομιλητές.
Η εκδήλωση αποτελούσε υλοποίηση ιδέας του Καθηγητή Α. Μαυρίδη, Διευθυντή σήμερα του Εργαστηρίου Φυσικοχημείας, ν' αφιερωθεί στα νέα κτίρια του Χημικού στην Πανεπιστημιούπολη, η αίθουσα διδασκαλίας του Εργαστηρίου στη μνήμη του και να ονομασθεί «Αίθουσα Θ. Γιαννακόπουλου», αξιοποιώντας ευγενική πρόταση της οικογένειας του Καθηγητή για δωρεά προς το Εργαστήριο. Την δωρεά αυτή απετέλεσαν, αρχαϊκά αντίγραφα από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο για να κοσμήσουν την αίθουσα αυτή του Εργαστηρίου, το οποίο επί 40 ολόκληρα χρόνια υπηρέτησε καταθέτοντας ζωή και ψυχή, έως το 1983 που απεχώρησε, όπως τα όρια του νόμου επέβαλαν.
Παρόντες συνάδελφοι από το Χημικό Τμήμα και άλλα τμήματα της Φυσικομαθηματικής Σχολής (Σχολή Θετικών Επιστημών σήμερα), συνεργάτες και μαθητές που έχουν ακόμη ζωντανή την εικόνα του δασκάλου ενός μαθήματος απαιτητικής διδακτικής, της Χημικής θερμοδυναμικής, της οποίας η θεμελίωση και ανάπτυξη μέσα από τη διδασκαλία του Καθ. Θ. Γιαννακόπουλου αποτελούσαν μύηση στην αυστηρή συλλογιστική συνέπεια και συνάμα μύηση στη διδακτική.
Παρόντες στην εκδήλωση αυτή ο Αντιπρύτανης Γιάννης Δρακόπουλος, που τόσο πρόωρα έφυγε πέρυσι, ο Κοσμήτορας Μ. Δερμιτζάκης που συνέβαλε σημαντικά στην διαμόρφωση της αίθουσας και συνέδραμε την εκδήλωση. Η ανταπόκριση στην πρόσκληση συνεργατών και μαθητών από πολλά τμήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών αλλά και το Κ.Π.Ε. «Δημόκριτος», που υπήρξε πρόεδρος, επιβεβαίωνε την εμβέλεια της προσωπικότητας του και την αγάπη προς το Δάσκαλο. Μαζί μ' αυτούς τα μέλη του Εργαστηρίου Φυσικοχημείας, παλιοί συνεργάτες του, αλλά και νέοι συνάδελφοι και μεταπτυχιακοί φοιτητές, που δεν γνώρισαν τον Καθηγητή Γιαννακόπουλο, αλλά που ακούν το όνομα του συχνά στις περί θερμοδυναμικής συζητήσεις ή στις συνελεύσεις του εργαστηρίου και συναντούν τα γραπτά του ανοίγοντας βιβλία, σημειώσεις, παλιά κιτάπια.
Κοντά μας, φυσικά, η οικογένεια του Καθηγητή. Ψυχική φόρτιση και χαρά. Ξεναγήθηκαν στους νέους χώρους του εργαστηρίου, τους χώρους, που επί χρόνια επέβλεψε την κατασκευή τους και σχεδίασε τη μελλοντική στέγαση του Εργαστηρίου. Αλλά η μεταφορά άργησε. Όμως πρόφθασε να το επισκεφθεί, συνταξιούχος πια, μετά τη μεταφορά του. Ακόμη θυμάμαι την ικανοποίηση και την ευχαρίστηση του γνωρίζοντας τους νέους χώρους, που θα στεγάσουν το εργαστήριο Φυσικοχημείας για τους επόμενους αιώνες, βλέποντας το Εργαστήριο να εκσυγχρονίζεται και ν' αναπτύσσεται.
Η αίθουσα των 80 θέσεων ήταν κατάμεστη. Αρχικά πήρε τον λόγο ο Αντιπρύτανης κ. Γ. Δρακόπουλος. Μίλησε για τον Θ. Γιαννακόπουλο ως δάσκαλο, φοιτητής του και αυτός, όπως οι παλαιότεροι φυσικοί, ως συνάδελφο, ως κοσμήτορα, όπως τον είδε στις συνεδριάσεις της Φυσικομαθηματικής Σχολής, όταν εφάρμοσε στην πράξη το αίτημα των καιρών για την ευρύτερη συμμετοχή και εκπροσώπηση όλων των μελών της Πανεπιστημιακής κοινότητας στη Σχολή. Συγκίνηση, αγάπη, εκτίμηση πήγαζαν από τα λόγια του. Ο Κοσμήτορας Μ. Δερμιτζάκης, από το Τμήμα Γεωλογίας, αναφέρθηκε στην προσωπικότητα του, όπως ακτινοβολούσε στα συγγενικά τμήματα, που παλαιότερα είχαν στενότερους δεσμούς, στη μαχητική υποστήριξη των θέσεων του, στην καταλυτική παρουσία του στη Σχολή.
Ακολούθως, ο Καθ. Α. Μαυρίδης θύμισε στους παλιούς και παρουσίασε στους νέους παρευρισκόμενους σε συντομία, τη μακρά πορεία του Καθηγητή στο χώρο της Χημείας. Είπε συγκεκριμένα: «Ο Θεόδωρος Γιαννακόπουλος, εκ Καλαβρύτων ορμώμενος, ετελείωσε το Χημικόν Τμήμα της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1937. Από το 1937-39 υπηρέτησε εις το τότε Εργαστήριον Φυσικοχημείας αμισθί λόγω ελλείψεως πόρων. Αμισθί συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο Εργαστήριο Φυσικοχημείας κατά τα έτη 1943-45. Το 1944 ανηγορεύθη διδάκτωρ των Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών (Κλάδος Χημείας). Το 1951 διωρίσθη Επιμελητής στο Εργαστήριο Φυσικοχημείας και το 1954 διωρίσθη επί τριετεί θητεία εντεταλμένος υφηγητής της Φυσικοχημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1954 μετέβη στις Η.Π.Α. στο τότε National Bureau of Standards ως υπότροφος της National Academy of Sciences όπου και παρέμεινε επί 16 μήνες εργαζόμενος επί θεμάτων ηλεκτροχημείας. Το 1959 διορίζεται Έκτακτος Καθηγητής και το 1961 Τακτικός Καθηγητής της Έδρας Φυσικοχημείας του Χημικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Για περίπου ένα έτος, από το 1974-75 υπηρετεί ως Κοσμήτωρ. Το 1983 συνταξιοδοτείται και από το 1982-86 αναλαμβάνει την Προεδρία του Ερευνητικού Κέντρου "Δημόκριτος". Απέθανε το 1992. Εδίδαξε γενεές φοιτητών, Χημικούς, Φυσικούς, Φαρμακοποιούς, Φυσιογνώστες, μαθητές της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, ένα δύσκολο μάθημα. Οργάνωσε το Εργαστήριο Φυσικοχημείας. Το 1974 εξεδόθη το βιβλίο του "Χημική Θερμοδυναμική", σημαντική συνεισφορά στο γνωστικό πεδίο της Κλασσικής Θερμοδυναμικής. Το βιβλίο εξακολουθεί να παραμένει το μοναδικό αξιόλογο βιβλίο Κλασσικής θερμοδυναμικής στην Ελλάδα και νομίζω ότι δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από αντίστοιχα ξενόγλωσσα βιβλία. Εάν και τυπικώς είναι ο δεύτερος Καθηγητής Φυσικοχημείας μετά τον Καραγκούνη, επί της ουσίας νομίζω ότι είναι ο πρώτος.»
Από το Εργ. Φυσικοχημείας, η Επίκουρη Καθηγήτρια Ι. Προβιδάκη -Μολίνου είπε: «Χαλεπόν εαυτόν γνώναι», φαντασθείτε δε πόσο χαλεπόν είναι όταν πρόκειται για τρίτους. Είναι πράγματι ολισθηρό το μονοπάτι, όταν γίνεται αναφορά σε μια προσωπικότητα όπως του Καθ. Θ. Γιαννακοπούλου, από την οποία μας λείπει πολύ γνώση. Όμως υπήρξα φοιτήτρια του και κατόπιν για πολλά χρόνια συνεργάτης του, ώστε τούτη την ώρα που μου έγινε η τιμή να πω δύο λόγια στην μνήμη του, θα τα πω εκ του ασφαλούς.
Κ. Πρύτανη, κ. Κοσμήτορα, αξιότιμοι κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συνάδελφοι, σήμερα τιμούμε το πέρασμα ενός αξιόλογου επιστήμονα, ενός σεβαστού Δασκάλου, ενός ακέραιου ατόμου από τούτο τον Πανεπιστημιακό χώρο. Ο Θ. Γιαννακόπουλος στάθηκε με αυτογνωσία και αυτοσεβασμό στο βάθρο του Καθηγητή για να δώσει σε γενιές φοιτητών, στην μία μετά την άλλη, τα μηνύματα της κάθε τόσο εμπλουτιζόμενης και ομολογουμένως, από την φύση της, πολύπλοκης επιστήμης μας. Εν τούτοις, στην αντίληψη και κατά την θεώρηση του Θ. Γιαννακόπουλου, η Φυσικοχημεία έπαιρνε τη μορφή μιας κατανοητής διαλέξεως με ροή και λογική, ενδιαφέρουσα να την ακούς, αλλά και γεμάτη κεντρίσματα, για να ψάξει κανείς τα περαιτέρω. Στον χώρο των εργαστηρίων οι κατευθύνσεις που διοχέτευε στο προσωπικό του, εσκόπευαν αποκλειστικά στη διευκόλυνση του φοιτητή, στην κατανόηση των ασκήσεων, ώστε ο διδασκόμενος να αποκομίσει γνώση στρωτή και εμπεδωμένη, για να αποτελέσει τη βάση για μελέτη και έρευνα. Το μάθημα του καθηγητή, είτε καθ' έδρας είτε στο εργαστήριο, είχε δυναμισμό, τιμούσε τους φοιτητές- οι οποίοι αποτελούσαν τη πρώτη του μέριμνα και στους οποίους, σημειωτέον πάντα απευθυνόταν με ιδιαίτερη ευγένεια, λογαριάζοντας τους ως αυριανούς ισότιμους του- τιμούσε και τον ίδιο και το σωστά επιλεγμένο επιτελείο του.
Ο καθηγητής Γιαννακόπουλος ήταν ένας άνθρωπος φίνος, πνευματώδης, με σπάνιο ήθος. Καλός συζητητής πάντα με νέες λαμπρές ιδέες, φιλικός στους γύρω του, με άφθονο χιούμορ αλλά και με αρχές ισότητας για μας τους υπόλοιπους, που σε φιλικές συζητήσεις, οι αρχές αυτές ήταν πολύ εμφανείς. Του άρεσε η καλή παρέα και η έξυπνη συζήτηση, καθώς και η επαφή με το προσωπικό, το οποίο όπως είπα, ποτέ δεν ήθελε σε απόσταση. Τότε ακόμη, τα Σάββατα δουλεύαμε, αλλά προς το τέλος του ωραρίου, συχνά ήταν απαραίτητη μία ζεστή συναναστροφή με ανταλλαγή απόψεων για τα τρέχοντα καθημερινά εργαστηριακά προβλήματα αλλά και για τα τεκταινόμενα των καιρών που μαζί με, εκ των ενόντων μεζεδάκια, κατέληγε σε μικρό τσιμπούσι, μέχρι αργά το απόγευμα. Σχεδόν τακτικοί θαμώνες οι περαστικοί από το εργαστήριο για ένα χαιρετισμό, ο Διονύσης Μαρίνος της Φυσικής, η Ζέφη Σανδαλάκη επίσης της Φυσικής, η Αλίκη Πληβούρη, η κ. Γιαννακόπουλου κ.α. Καμιά φορά μαζευόμαστε και στα σπίτια μας, όπου όλοι οι συνάδελφοι, πάντα με αρχηγό τον Καθηγητή, αρχίζαμε με την κλασσική συζήτηση για τα τρέχοντα θέματα, συνοδευόμενη από λιχουδιές και το απαραίτητο κρασάκι, που κατέληγε σε μια αξέχαστη διασκέδαση, θυμάμαι ακόμη τη φράση του «Μπορούμε να αρχίσαμε να τρώμε. Όχι υπερβολές. Ό,τι δικαιούμεθα»
Όταν ήταν πλέον συνταξιούχος, του είχε προταθεί να διδάσκει στο Πανεπιστήμιο και να έχει το δικό του χώρο στα Νέα Κτίρια του Πανεπιστημίου. Η ιδέα τον ενθουσίασε. Όμως δεν πρόλαβε να υλοποιηθεί καθώς τον πρόλαβε βιαστικά ο θάνατος.
Αγαπητοί φίλοι, στα λίγα τούτα λεπτά που έχω στην διάθεση μου δεν είναι δυνατόν να ξεδιπλωθούν οι πτυχές της φυσιογνωμίας του Καθ. Γιαννακόπουλου και οι αναμνήσεις δεκαετιών. Σίγουρα έχω παραλείψει πολλά. Πρόκειται για απλό άγγιγμα. Τίποτε περισσότερο. Και αυτή η γιορτή είναι συμβολική. Ένας ελάχιστος φόρος τιμής στην μνήμη ενός δυνατού ακαδημαϊκού ανδρός και ενός καθάριου ατόμου, θα ήθελα να απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην σύζυγο και τα παιδιά του, γιατί με την προσφορά τους αυτή μας έδωσαν την ευκαιρία να έρθει κοντά μας φρέσκια η μνήμη του αγαπητού δασκάλου. Σας ευχαριστώ πολύ.»
Ήταν η σειρά της κ. Ηλέκτρας Γιαννακόπουλου, συζύγου του Καθηγητή, ν' ανέβει στο βήμα. Αφού ευχαρίστησε τον Αντιπρύτανη, τον Κοσμήτορα, συνέχισε συγκινημένη: «Ευχαριστώ θερμά τον Διευθυντή του Εργαστηρίου Φυσικοχημείας, Καθηγητή κ. Α. Μαυρίδη, το Εργαστήριο Φυσικοχημείας και όλους όσους βοήθησαν να πραγματοποιηθεί η εκδήλωση αυτή καθώς και όσους ετίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση αυτή. Είμαι τόσο συγκινημένη που δυσκολεύομαι να εκφράσω τα συναισθήματα μου, όμως πιστεύω ότι δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος να τιμηθεί η μνήμη ενός ανθρώπου, που επί 40 ολόκληρα χρόνια αφιέρωσε την ζωή του και έδωσε την ψυχή του, για να διδάξει με αληθινή αγάπη νέους ανθρώπους, από το να δοθεί το όνομα του σε μια αίθουσα, όπου άλλοι νέοι θα διδαχθούν με την σειρά τους από νέους δασκάλους. Πιστεύω ότι ο ίδιος θα ένιωθε ευτυχής και περήφανος από την τελετή αυτή. Σας ευχαριστώ.»
Η κατάληξη της εκδήλωσης, ώρα μεσημεριού πια, ήταν η μικρή, σεμνή δεξίωση που προσέφερε το Εργαστήριο, σ'όσους παρευρέθησαν, στους χώρους του. Ήταν μια εκδήλωση που τη χρωστούσαμε, ένα παράδειγμα τιμής και αναγνώρισης στους άξιους Δασκάλους, μια πράξη, για να κρατηθεί διαχρονικά η μνήμη του ιδεολόγου δασκάλου, που μπορούσε να δεί με ευαισθησία τα προβλήματα, που ταλάνιζαν τους νέους συνεργάτες και φοιτητές και να υιοθετεί τα αιτήματα και οράματα της νέας γενιάς.
Β. Χαβρεδάκη
Επίκουρη Καθηγήτρια
Εργαστηρίου Φυσικοχημείας Πανεπιστημίου Αθηνών
[Δημοσιεύθηκε με προσαρμογή στα Χημικά Χρονικά 62 (11) 315-316 (2000)]