Επισημασμένα βιομόρια στη διάγνωση/θεραπεία πρωτογενούς και μεταστατικού καρκίνου

Η Ραδιοφαρμακευτική διανύει στις ημέρες μας περίπου το 40ο έτος της ηλικίας της και στην σχετικά σύντομη επιστημονική της ζωή έχει συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη και εξέλιξη μιας άλλης σύγχρονης επιστήμης της Πυρηνικής Ιατρικής. Η συμβολή της αυτή εστιάζεται βασικά στην ανάπτυξη εξειδικευμένων ραδιοσκευασμάτων με εφαρμογή στην διάγνωση ή/και στην θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου.

Τα τελευταία χρόνια, η ανάπτυξη καινοτόμων εξειδικευμένων ραδιοφαρμάκων σε διεθνές επίπεδο στηρίζεται στην ραδιοεπισήμανση βιοδραστικών μορίων (βιομορίων) με ραδιονουκλίδια, τα οποία εκπέμπουν γ ή β ακτινοβολία. Ως βιομόρια χαρακτηρίζονται βιολογικώς ενεργά μόρια, φυσικής βασικά προέλευσης, τα οποία αποτελούνται από συνδυασμό αμινοξέων. Τα βιομόρια ασκούν την φαρμακολογική τους δράση μέσω εξειδικευμένης αλληλεπιδράσεως με συγκεκριμένους υποδοχείς, οι οποίοι ευρίσκονται στην επιφάνεια ή το εσωτερικό των κυττάρων-στόχων. Οι κυριότερες κατηγορίες βιομορίων που βρίσκουν σήμερα εφαρμογή στην Πυρηνική Ιατρική, υπό ραδιοεπισημασμένη μορφή, είναι τα Μονοκλωνικά Αντισώματα (ΜoAbs) και τα Πεπτίδια, τα οποία χρησιμοποιούνται στους εξής τομείς:

Μονοκλωνικά Αντισώματα (MoAbs)

Η εφαρμογή των MoAbs στη διάγνωση και στη θεραπεία του καρκίνου στηρίζεται στην ιδιότητά τους να συνδέονται, κατά εξειδικευμένο τρόπο, με τα αντιγόνα, τα οποία υπάρχουν στην επιφάνεια των όγκων. Ο εντοπισμός αυτός των ραδιοεπισημασμένων βιομορίων στους όγκους επιτρέπει την σπινθηρογραφική απεικόνισή τους (Ραδιοανοσοσπινθηρογράφηση (RIS) ή/και την θεραπευτική αντιμετώπισή τους (Ραδιοανοσοθεραπεία) (RIT). Οι διαφορές των απεικονιστικών από τις θεραπευτικές ραδιοανοσολογικές τεχνικές αυτές αναφέρονται κυρίως:

Η ιδέα του εξειδικευμένου εντοπισμού στους καρκινικούς όγκους ουσιών ικανών να αναστείλουν τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων ή και να τα καταστρέψουν θεωρήθηκε αρχικά το «μαγικό βόλι» στην αντιμετώπιση του καρκίνου. Στην πραγματικότητα η χρήση ραδιοεπισημασμένων Μονοκλωνικών Αντισωμάτων παρουσίασε μειονεκτήματα, τα οποία μπορούν να συνοψισθούν στα εξής: Παρόλο ότι η ραδιοανοσπινθηρογράφηση και η ραδιοανοσοθεραπεία δεν ανταπο- κρίθηκαν απόλυτα στις αρχικές προσδοκίες έχουν προσφέρει σημαντικά στην αντιμετώπιση του καρκίνου, διότι: Από τα ραδιοεπισημασμένα Μονοκλωνικά Αντισώματα στα Πεπτίδια:

Τα πιο πάνω μειονεκτήματα των ραδιοεπισημασμένων αντισωμάτων οδήγησαν την διεθνή έρευνα στη μελέτη και εφαρμογή πρωτεϊνικών ενώσεων μικρότερου μοριακού βάρους. Έτσι ενώ τα μόρια των ΜοΑbs αποτελούν συνδυασμό περισσότερων των 50 αμινοξέων, άρχισαν, σχετικά πρόσφατα, να εφαρμόζονται στην Πυρηνική Ιατρική ραδιοεπισημασμένα πεπτίδια, τα μόρια των οποίων αποτελούν συνδυασμό λιγότερων των 50 αμινοξέων και ειδικότερα μικρά πεπτίδια, τα οποία στο μόριό τους φέρουν λιγότερα των 30 αμινοξέων. Τα πλεονεκτήματα που διαθέτουν τα πεπτίδια έναντι των μονοκλωνικών αντισωμάτων είναι ότι:

Ραδιοεπισήμανση Πεπτιδίων:

Για να μπορέσουν να αξιοποιηθούν τα πλεονεκτήματα των πεπτιδίων, έναντι των μεγαλύτερων πρωτεϊνικών μορίων, κατά την επισήμανσή τους θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη τα εξής σημεία:

Ραδιοεπισημασμένα Μικρά Πεπτίδια στην Πυρηνική Ιατρική

Τα πεπτιδικά παράγωγα τα οποία σήμερα εφαρμόζονται στην Πυρηνική Ιατρική είναι επισημασμένα με Tc-99m και ραδιοϊσότοπα του Iνδίου (In-111 In-113) για διάγνωση, Iωδίου (Ι-131, Ι-123) για διάγνωση και θεραπεία και Ρηνίου (Re-186, Re-188) για θεραπεία.

Τομείς εφαρμογής των ραδιοεπισημασμένων πεπτιδίων - Προοπτικές

Ογκολογία

Νευρολογία Καρδιολογία Φλεγμονές Συμπεράσματα

Ομιλήτρια: Αλεξάνδρα Δ. Βαρβαρήγου, Εργαστήριο Ραδιοβιολογικών Μελετών, Ινστιτούτο Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»
Ώρα: Δευτέρα, 27 Ιανουαρίου 2003, 13:00